Cải lương Hà Nội:

Kiên trì tìm khán giả

Trích nguồn: Báo Hà Nội mới số Cuối tuần (Số 9) Thứ Bảy ngày 03/03/2012.; Tg: Hà Trường

Đưa tiếng Anh vào cải lương để phục vụ khách du lịch, đem hiệu ứng hình ảnh của sân khấu hiện đại vào vở diễn, tận dụng những mảng miếng rất mới… không ai có thể phủ nhận sự cố gắng đến cần mẫn của Nhà hát Cải lương Hà Nội trong việc đổi mới tìm khán giả.

Nhiều tìm tòi…

Lần nào gặp tôi cũng “bị” đạo diễn, NSƯT Trần Quang Hùng “quấn phăng” vào cuộc nói chuyện dài tới vài tiếng về các vở diễn. Câu chuyện lúc nào cũng bắt đầu từ cảm hứng, ý tưởng vở diễn, cảm xúc cực trào ở các mảng miếng và kết thúc trong nỗi trăn trở tìm khán giả. Thước đo của sân khấu là khán giả, người đạo diễn dẫu có tài năng, nhà hát dẫu có dàn diễn viên tốt mà khán giả không tìm đến thì cũng chỉ là con số không tròn trĩnh mà thôi. Vì muốn tìm khán giả, với những vở diễn mới ra lò, Nhà hát đều bấm bụng thuê rạp rộng hơn để diễn. Vì khán giả, có khi tập thể Nhà hát phải bớt phần tiền công của mình để chi cho những đạo cụ đắt tiền. Vì khán giả, ban giám đốc Nhà hát cũng “lặn lội” hơn trong việc tìm tới các đơn vị truyền thông, báo chí… Nhưng để tìm thêm đất sống cho cải lương bằng cách đưa tiếng Anh vào vở diễn, đó là một thử nghiệm táo bạo, không chỉ riêng với Nhà hát Cải lương Hà Nội.

Nằm trong khu phố cổ Hà Nội, rạp Chuông Vàng là một địa chỉ được nhiều khách du lịch nước ngoài ghé thăm. Nhưng do chưa tìm được cách tiếp cận đúng nên đây mới chỉ là nơi du khách ghé qua, chưa thành một địa chỉ đỏ trong tour du lịch Hà Nội. Chính điều này đã tạo nên động lực cho một dự án được ấp ủ từ lâu: đưa cải lương đến với du khách nước ngoài. Đạo diễn, NSƯT Trần Quang Hùng, giám đốc Nhà hát chia sẻ: “Trước đây, với mỗi vở diễn, Nhà hát đều làm các tờ rơi, trong đó có phần tóm tắt nội dung bằng tiếng Anh để phát cho du khách. Tháng 8/2011, Nhà hát có thử nghiệm dịch trực tiếp nội dung lần đầu tiên với vở “Mệnh đế vương”, dịch cả lời thoại, lời hát và thu đĩa sau đó phát qua tai nghe cho người xem. Tuy nhiên, thời lượng vở diễn quá dài, cách dịch trước này đôi khi không khớp, khiến khán giả theo dõi rất mệt mỏi, thậm chí… không hiểu. Vì vậy, mới đây Nhà hát đã cho ra mắt dự án dịch tiếng Anh trực tiếp với những trích đoạn tiêu biểu của nghệ thuật cải lương, dân ca. Chúng tôi xây dựng một phòng thu riêng, dịch trực tiếp theo thoại, hát trên sân khấu”.

Có công mài sắt…

Đầu tư khá tốn kém, việc dịch cũng phải chọn mặt gửi vàng, nhờ người am hiểu nghệ thuật cải lương thực hiện… nhưng những gì Nhà hát Cải lương Hà Nội nhận được sau hai đêm diễn công bố dự án, tối 17, 18/2 vừa qua chưa thật sự như kỳ vọng. Khán giả vẫn chật rạp Chuông Vàng, nhưng du khách thì thưa thớt. Có lẽ họ chưa biết nhiều tới dự án này. Nỗ lực làm mới chưa được truyền thông một cách thích đáng?

Tuy nhiên, sự mới mẻ và tính thu hút của dự án được những người tham dự đánh giá rất cao. Đứng ở góc độ của khách du lịch, những trích đoạn ngắn với phần dịch nội dung đầy đủ có thể giới thiệu đến du khách nghệ thuật cải lương một cách hợp lý nhất. Đại diện một công ty lữ hành cho rằng việc bắt tay với Nhà hát Cải lương Hà Nội sẽ làm tăng thêm nhiều chương trình đa dạng để “chào mời” du khách nước ngoài khi đi tour trong nội đô Hà Nội. Tuy nhiên vẫn còn những hạt sạn trong việc chọn tiết mục biểu diễn. NSND Mạnh Tưởng góp ý Nhà hát nên chọn những  gì tinh túy nhất của cải lương để giới thiệu cho khán giả trong và ngoài nước thay vì thực hiện những chương trình mang tính tạp kỹ.

Sân khấu kịch hát truyền thống đang trong cơn khủng hoảng khán giả và những người tha thiết với nó không còn cách nào khác ngoài việc tìm tòi đổi mới. Nỗ lực ấy nhọc nhằn ở ngay cả ở quê hương cải lương, nơi vùng đất Nam Bộ, khi chúng ta đã chứng kiến những vở cải lương được đầu tư cả tỷ đồng vẫn vắng khách. Ở đất Bắc, nỗ lực ấy càng nhọc nhằn hơn, dù rằng nơi này, nghệ thuật cải lương cũng đã có những thời kỳ thăng hoa. Chính NSƯT Trần Quang Hùng thừa nhận: Ban lãnh đạo Nhà hát và các anh nghệ sỹ đang trên con đường mày mò, tự suy nghĩ, tự bàn và tự làm. Chúng tôi không đặt nhiều kỳ vọng lớn trong dự án nghệ thuật. Còn kết quả đến mức độ nào thì chúng tôi đều sẵn sàng đón nhận. Nhưng tôi nghĩ, hãy cứ làm và mạnh dạn làm thì mới “phát lộ” ra nhiều ý tưởng hay và nghệ thuật cải lương sẽ phát triển.

Và với một tình yêu chân thành dành cho kịch hát truyền thống như thế, một nỗ lực như thế, khán giả nỡ lòng nào quay lưng với họ?!

20/02/2012 08:52:36 AM

(LĐ) – Với mong muốn đưa nghệ thuật cải lương đến gần hơn với khán giả quốc tế, Nhà hát Cải lương Hà Nội quyết định “thử nghiệm lần hai”  bằng cách ở mỗi tiết mục của chương trình nghệ thuật sẽ có bản dịch tiếng Anh dành cho khán giả nước ngoài… thông qua tai nghe.

Tránh tình trạng gây mệt mỏi cho khán giả ngoại quốc khi phải “đeo bám” nội dung dài như ở lần thử nghiệm đầu tiên với vở “Mệnh đế vương”, lần này, Nhà hát Cải lương Hà Nội rút bớt thời lượng trong 7 tiết mục ngắn:  Màn trống hội, bài hát Dạ cổ hoài lang, bài hát Lý ngựa ô, kịch ngắn Kẻ trộm đêm giao thừa, múa Chăm, bài hát tân cổ Tình yêu trên dòng sông quan họ và múa sáo.

Có thể coi việc đưa tiếng Anh vào chương trình là một hành động tích cực của Nhà hát Cải lương Hà Nội trong việc quảng bá nghệ thuật truyền thống VN tới du khách nước ngoài.

Theo NSƯT Trần Quang Hùng – GĐ Nhà hát Cải lương Hà Nội – thì điều khó nhất là phải truyền tải được hết ý nghĩa đến với khán giả ngoại, vì vậy, ở tiết mục kịch ngắn sẽ có lời dịch lời thoại của diễn viên trực tiếp thông qua tai nghe còn với các tiết mục múa hát sẽ có bản dịch giới thiệu sơ lược về nội dung.

Có hai đêm (17 và 18.2) công diễn để trưng cầu ý kiến, chương trình này nhận được khá nhiều góp ý của các nhà chuyên môn, quản lý, các công ty lữ hành và khán giả nước ngoài. NSND Mạnh Tưởng khẳng định đây là một ý tưởng khá táo bạo của Nhà hát Cải lương Hà Nội. Tuy nhiên, không nên biến cải lương thành tạp kỹ, hãy chọn cái gì tinh túy nhất của cải lương để giới thiệu cho khán giả trong và ngoài nước.

Ông Phạm Quang Long – GĐ Sở VHTTDL Hà Nội – lại cho rằng phần lời dịch là “mấu chốt” quan trọng. Chính vì vậy, phải lựa chọn người dịch thật sự am hiểu về nghệ thuật cải lương và thông thạo tiếng Anh mới có thể chuyển tải đúng ngữ điệu, giúp khán giả hiểu được kịch tính và nội dung của chương trình.

Chăm chú theo dõi từ đầu đến cuối chương trình, ông Steve Grove – 67 tuổi, một du khách Australia – hào hứng nói: “Đây là lần đầu tiên tôi với vợ đến VN du lịch, có rất nhiều địa điểm cũng như nền văn hóa của các bạn gây tò mò xen lẫn thú vị cho chúng tôi. Đặc biệt sau khi xem chương trình nghệ thuật này, chúng tôi hiểu rõ hơn về một trong những loại hình nghệ thuật cổ truyền của nước bạn…”.

Ông Lê Quang Đạo – Phó GĐ Cty du lịch Tầm Nhìn Việt – nhìn nhận, hợp lý nhất là đưa loại hình cải lương vào một không gian văn hóa quy củ và là một phần của một cụm văn hóa như Bảo tàng Dân tộc học hay tương tự, như vậy mới có thể truyền bá cải lương.

Ông Đạo cũng bày tỏ hy vọng, việc “bắt tay” giữa Nhà hát Cải lương Hà Nội và các doanh nghiệp lữ hành sẽ làm tăng thêm nhiều chương trình đa dạng để “chào mời” du khách nước ngoài khi đi tour trong nội đô Hà Nội.

Mai Châu

(VOV) – Các nghệ sỹ sẽ biểu diễn bằng tiếng Việt và khán giả nước ngoài sẽ được nghe bản dịch tiếng Anh thông qua tai nghe.

Nhằm đưa nghệ thuật cải lương tiếp cận với khán giả nước ngoài, biến rạp Chuông Vàng thành một địa chỉ “vàng” trong tour du lịch phố cổ, ngày 17/2, Nhà hát Cải lương Hà Nội sẽ biểu diễn chương trình nghệ thuật thử nghiệm bằng tiếng Anh và biểu diễn chính thức vào ngày 18/2. Phóng viên VOV phỏng vấn NSƯT Trần Quang Hùng, Giám đốc Nhà hát Cải lương Hà Nội

PV: Được biết là đây không phải là lần đầu tiên Nhà hát Cải lương thử nghiệm chương trình biểu diễn bằng tiếng Anh. Dựa vào những kinh nghiệm nào mà Nhà hát tiếp tục chương trình thử nghiệm lần thứ 2 tới đây, thưa ông?

NSƯT Trần Quang Hùng: Đúng, đây là lần thứ hai chúng tôi thử nghiệm diễn cải lương có dịch tiếng Anh. Tháng 8 năm ngoái, cũng tại rạp Chuông vàng 72 Hàng Bạc, Hà Nội này, chúng tôi đã diễn vở Mệnh đế vương với hình thức có dịch ra Tiếng Anh.

Sau đợt diễn, chúng tôi có mở tổ chức cuộc phỏng vấn nho nhỏ đối với các đối tượng khách nước ngoài để họ đánh giá như thế nào, cảm nhận gì và có ý kiến gì đóng góp cho nhà hát. Nhìn chung mọi người cũng thấy đây là một hiện tượng rất lạ của sân khâu cải lương và họ rất thích thú. Thông qua ý kiến của họ chúng tôi lại tiếp tục ngồi bàn, rút kinh nghiệm và chuẩn bị đầu tư cho lần thử nghiệm thứ 2 này. Lần này chúng tôi chuẩn bị kỹ hơn.

PV: Những tiết mục nào được giới thiệu trong chương trình thử nghiệm lần thứ hai này?

NSƯT Trần Quang Hùng: Chương trình là một thử nghiệm mới mẻ của Nhà hát nhằm đa dạng hóa phong cách biểu diễn, đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả cũng như góp phần giới thiệu bộ môn nghệ thuật cải lương của nước ta đến với khán giả quốc tế.

Chương trình sẽ có 7 tiết mục: Màn trống Hội, bài hát Dạ cổ Hoài Lang, bài hát Lý Ngựa Ô, kịch ngắn Kẻ trộm đêm giao thừa, múa Chăm, bài hát tân cổ Tình yêu trên dòng sông Quan họ và múa Sáo.

PV: Dư luận vừa qua xôn xao lo lắng về chuyện diễn cải lương bằng Tiếng Anh thì sẽ… phá cải lương, ông nghĩ sao?

NSƯT Trần Quang Hùng: Nếu hiểu chúng tôi hát cải lương bằng Tiếng Anh là nhầm. Chúng tôi vẫn diễn như bình thường nên đối tượng khách trong nước vẫn xem như trước đây. Các nghệ sỹ sẽ biểu diễn bằng tiếng Việt và khán giả nước ngoài sẽ được nghe bản dịch tiếng Anh thông qua tai nghe đã được đặt sẵn tại ghế ngồi.

Với tiết mục kịch ngắn sẽ dịch trực tiếp theo từng lời thoại của diễn viên nhưng với các tiết mục hát sẽ có bản dịch giới thiệu sơ lược về nội dung. Với bản “Dạ cổ hoài lang”, sẽ có bản dịch nhằm thể hiện lịch sử của bài ca, sự tồn tại cũng như sức sống bền bỉ của bản ca có tuổi đời 90 năm này.

“Dạ cổ hoài lang” đóng vai trò quan trọng với sự hình thành, phát triển phong trào đờn ca tài tử Nam bộ; làm phong phú thêm các điệu thức của nghệ thuật sân khấu cải lương, góp phần tạo ra những giai điệu mới cho tân nhạc Việt Nam. Thông qua đó, bạn bè quốc tế sẽ hiểu thêm về nghệ thuật, sân khấu của Việt Nam.

Người dịch các tiết mục sang tiếng Anh cũng là “con nhà nòi” trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, có nhiều năm nghiên cứu, tìm hiểu về nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam, đặc biệt là sân khấu cải lương. Thêm vào đó, người dịch đã có nhiều năm làm việc, sinh sống ở nước ngoài nên việc chuyển ngữ đảm bảo truyền tải hết nội dung, ý nghĩa cũng như sự biểu cảm của từng tiết mục đến với khán giả quốc tế…

PV: Thưa ông, Nhà hát Tuồng đã có chương trình dành cho khách nước ngoài nhưng với hình thức dùng bảng chạy chữ nhưng không thu hút được khán giả, thậm chí có những suất chiếu chỉ thu hút được vài khán giả. Vậy trước khi đưa ra chương trình thử nghiệm này, Nhà hát có tham khảo hay nghiên cứu thông tin?

NSƯT Trần Quang Hùng: Tôi không biết các đơn vị khác thể nghiệm như thế nào. Hiện nay, chúng tôi đã tham khảo một số chuyên gia làm việc với người nước ngoài, hàng ngày họ làm việc với người nước ngoài, đặc biệt họ tiếp xúc lĩnh vực văn hóa thì họ tham vấn cho chúng tôi là người nước ngoài cần gì, muốn gì ở văn hóa Việt Nam, đặc biệt là sân khấu, trong đó có nghệ thuật cải lương. Tôi thấy là ít nhiều tham vấn đó ít nhiều có tác dụng dối với chúng tôi, để tôi biết cái gì, đưa ra gì và làm như thế nào. Trong những cái khó thì chúng tôi sẽ cố gắng ở mức độ có thể.

Không chỉ hướng tới khán giả là người nước ngoài, Nhà hát Cải lương Hà Nội đang có kế hoạch đưa các vở diễn về đề tài lịch sử đến với giới trẻ, nhất là học sinh, sinh viên để các em hiểu hơn về nghệ thuật cải lương và thêm yêu mến, trân trọng văn hóa lịch sử nước nhà, kéo khán giả đến với sân khấu cải lương.

PV: Những khó khăn nào mà Nhà hát Cải lương Hà Nội phải vượt qua để thực hiện những thể nghiệm táo bạo của mình?

NSƯT Trần Quang Hùng: Hiện nay tất cả mọi thứ chúng tôi đang làm chỉ trong phạm vi nhà hát chứ chưa có sự đầu tư nào từ phía nhà nước, chưa có quy chế nào cho hoạt động này, còn sau đây biến thành hiện thực thì chúng tôi sẽ có quy chế cụ thể. Một khó khăn nữa về khâu dịch ra Tiếng Anh. Tiếng Việt của chúng ta thường hiểu theo nghĩa đa nghĩa, khi dịch sang Tiếng Anh thì phải là người giỏi Tiếng Anh và am hiểu sâu về nghệ thuật nói chung và nghệ thuật cải lương mới dịch thành công được.

PV: Khi mới có thông tin là Nhà hát cải lương Hà Nội thử nghiệm chương trình bằng tiếng Anh, nhiều người ủng hộ thử nghiệm táo bạo này, nhưng cũng có nhiều người e ngại. Là người đứng đầu Nhà hát, ông nghĩ sao về vấn đề này?

NSƯT Trần Quang Hùng: Chúng tôi không có ý định trèo cao nên sẽ không ngã đau. Nếu chương trình thu hút không nhiều khách quốc tế thì chúng tôi vẫn phục vụ khán giả trong nước, đồng thời cải thiện về chuyên môn trong nhà hát. Chúng tôi nâng cấp các tiết mục hiện nay đang biểu diễn để phù hợp với đối tượng phục vụ và có tính chuyên nghiệp. Chưa làm thì chưa biết như thế nào, cứ phải làm đã, đúng không?

PV: Vậy ông kỳ vọng gì từ chương trình thử nghiệm này?

NSƯT Trần Quang Hùng: Chúng tôi không cho rằng làm gì cũng phải kỳ vọng. Chức năng của chúng tôi là phải phục vụ công chúng. Trong những năm gần đây văn hóa nước ngoài du nhập vào nước ta rất nhiều, tại sao chúng ta không  quảng bá văn hóa của mình đến những người đang trên đất nước mình bằng nhiều cách, nhiều loại hình nghệ thuật, trong đó nghệ thuật cải lương cũng có bề dày và có sự hình thành trên dưới 100 năm rồi.

Chúng tôi cũng không kỳ vọng là khách sẽ nườm nượp đến và ngay lập tức có nhiều hợp đồng. Trước mắt chúng tôi thấy là chúng tôi không thụ động chờ khán giả đến, mà chúng tôi quyết đi tìm một công chúng mới. Công việc này có thể thành công, cũng có thể không thành công. Nhưng cái chính là chúng tôi đã làm đúng chức năng, nhiệm vụ của mình, chúng tôi vận động và thể hiện sự tâm huyết của mình, đúng với sự phát triển của sân khấu.

PV: Các chương trình biểu diễn thử nghiệm lần này có bán vé không thưa ông?

NSƯT Trần Quang Hùng: Hiện nay chúng tôi chưa bán vé, 2 buổi sắp tới chúng tôi mời các tổ chức tour du lịch trong nước cũng như các tổ chức nước ngoài ở Việt Nam. Chúng tôi cũng mạnh dạn mời một số tham tán văn hóa ở các đại sứ quán, các nhà quản lý liên quan tới du lịch và những nhà chuyên môn đến xem để sau đó góp ý với chúng tôi tất cả mọi lĩnh vực, từ khâu tổ chức, tiết mục, cách làm sao cho chuyên nghiệp.

Sau đêm diễn, Nhà hát Cải lương Hà Nội sẽ dành thời gian trưng cầu ý kiến khán giả để có điều chỉnh chương trình biểu diễn cho phù hợp. Nếu chương trình thử nghiệm thành công, Nhà hát Cải lương Hà Nội sẽ kết hợp với du lịch để bán vé, giới thiệu rộng rãi tới công chúng chương trình này và và có hướng đầu tư dự án lớn hơn trong tương lai.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!

Mai Hồng – Lê Thu/VOV1